< Powrót do wszystkich artykułów

26 listopada 1942 roku dźwięk dzwonów pokładowych oznajmił wypłynięcie okrętu SS Donau. Statek wyruszył z portu w Oslo, z nabrzeża, przy którym zwykle cumowały jednostki udające się w transatlantyckie rejsy do Ameryki. Na pokładzie SS Dona znajdowało się 532 Żydów, aresztowanych przez funkcjonariuszy policji, z pomocą członków norweskiego oddziału SS, na mocy rozkazu niemieckich władz okupacyjnych. Trzy dni później okręt zacumował w porcie Stettin ( dzisiaj Szczecin ), a jego pasażerowie kontynuowali podróż pociągiem. 1 grudnia norwescy Żydzi dotarli do celu: obozu śmierci AuschwitzBirkenau. W dniu przybycia do obozu zabito wszystkich niezdolnych do pracy fizycznej: łącznie 246 osób, w tym zarówno mężczyzn, jak i kobiety i dzieci. Z 772 osób deportowanych z Norwegii przez transportowce “Donau”,” Monte Rosa” oraz “Gotenland” jedynie nieliczna grupa, 34,
przeżyła wojnę.

CZARNY ROZDZIAŁ

Deportacje Żydów wpisują się w czarny rozdział na kartach historii Norwegii i całej Europy. W czasach Holokaustu naziści masowo wymordowali około 6 milionów Żydów. Romowie, Słowianie, niepełnosprawni, homoseksualiści, świadkowie Jehowy, komuniści i członkowie innych grup społecznych byli prześladowani i niejednokrotnie skazywani na śmierć jako wrogowie niemieckiej „wspólnoty ludowej”.

EKSPOZYCJA W HLSENTERET

Stała ekspozycja w Centrum Badań Holokaustu i Mniejszości Religijnych wyjaśnia zwiedzającym podstawy ideologiczne Zagłady Żydów, przybliża historię rasizmu i antysemityzmu, przedstawia dojście do potęgi nazistowskich Niemiec, oraz prowadzoną przez nie, podczas II wojny światowej, politykę dyskryminacji i eksterminacji. Skupiając się na ciężkim losie norweskiej społeczności żydowskiej, wystawa przywołuje historie ofiar i dokumentuje w jaki sposób Norwegowie stawali się współwinnymi prześladowań swoich współobywateli. Ofiary Holokaustu z Norwegii upamiętnia osobna sala na końcu wystawy.

ROZLICZENIE PRZESZŁOŚCI

Wojenne dzieje norweskich Żydów przez długi czas stanowiły puste karty w historii kraju. Dopiero lata 90te XX wieku przyniosły większe zainteresowanie tym aspektem nazistowskiej okupacji. W 1999 roku norweski parlament przyjął ustawę restytucyjną, uchwalającą zwrot majątku odebranego norweskim Żydom podczas II wojny światowej. Centrum Badań Holokaustu i Mniejszości Religijnych powstało jako część rekompensaty dla mniejszości żydowskiej w Norwegii.

SS DONAU

Zbudowany przez hamburską stocznię okrętową Deutsche Schiffund Maschinenbau w 1922 roku SS Donau był własnością niemieckiego przedsiębiorstwa Norddeutscher Lloyd. Ten ogromny okręt o pojemności 9035 ton rejestrowych brutto początkowo nie był przeznaczony dla celów wojskowych. Wraz z wybuchem II wojny światowej niemiecka marynarka wojenna przejęła statek i wyposażyła go w artylerię przeciwlotniczą oraz bomby głębinowe. Po inwazji na Norwegię SS Donau służył głównie do przewozu zaopatrzenia i transportu niemieckich żołnierzy z Niemiec do Norwegii, a także z Norwegii na fronty wschodnioeuropejskie.

ZATOPIONY W OSLOFJORDZIE

Podczas nazistowskiej okupacji SS Donau używany był do transportu więźniów, czym zasłużył na powszechne określenie „statek niewolników”. Okręt przewoził rosyjskich jeńców wojennych do Norwegii, a Norwegów wywoził do Niemiec i na tereny okupowanej Polski. Wśród internowanych byli zarówno oficerowie jak i studenci.

W maju 1941 roku na pokładzie SS Donau znalazły się setki norweskich żeglarzy schwytanych przez załogi nazistowskich okrętów wojennych. 17 stycznia 1945 roku okręt zatonął w wyniku udanej akcji sabotażowej, przeprowadzonej przez członków norweskiego ruchu oporu: Maxa Manusa i Roya Nielsena. W 1952 roku wrak statku został wyłowiony, a następnie sprzedany za bezcen w Bremie.

DZWON POKŁADOWY

Dźwięk dzwonu pokładowego, wiszącego na dziobie SS Donau, obwieszczał przybycie i opuszczenie portu przez statek. Gdy wrak zatopionego okrętu osiadł na dnie, przód jego kadłuba pozostał nad powierzchnią wody. Dzięki temu dzwon ocalał i latem 1945 trafił w ręce Maxa Manusa. Dzięki uprzejmości Muzeum Ruchu Oporu mieszczącego się w fortecy Akershus w Oslo, począwszy od 2014 roku do chwili obecnej, dzwon jest częścią ekspozycji w Centrum Badań Holokaustu i Mniejszości Religijnych.